Üsküdar Üniversitesi tarafından merhum Prof. Dr. Ersin Nazif Gürdoğan anısına “İsraftan Verimliliğe” temasıyla düzenlenen sempozyumda gerçekleştirilen sunumda, finansal uyuşmazlıkların yalnızca bireysel değil, aynı zamanda toplumsal ölçekte ciddi bir kaynak israfına yol açtığı vurgulandı.
Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Türkiye İsrafı Önleme Vakfı (TİSVA), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi ve İskenderun Teknik Üniversitesi gibi önemli paydaşların desteklediği ve NP Sağlık Yerleşkesi (Ümraniye) İbni Sina Oditoryumu’nda gerçekleştirilen etkinlikte, “Finansal Anlaşmazlıkların Çözümünde Uzlaştırma Endeksi: İsraftan Verimliliğe Yenilikçi Bir Yaklaşım” başlıklı sunum gerçekleştirildi.
İskenderun Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Duruel, Prof. Dr. Nazif Çalış ve Ekonomi ve Finans ABD Öğr. Gör. Durmuş Baysal’ın yürüttüğü “Finansal Anlaşmazlıkların Çözümünde Uzlaştırma Endeksi” çalışması kapsamında şu ifadelere yer verildi:
İsraf sadece harcama değil, disiplinden uzaklaşmaktır…
İsraf kavramının yalnızca gereğinden fazla harcama olarak değil; meşru, makul ve ölçülü davranış sınırlarının dışına çıkılması ve disiplinli kaynak kullanımından uzaklaşılması olarak ele alınması gerektiği ifade edildi. Bu bağlamda, modern toplumlarda fizikî ve beşerî kaynakların verimsiz kullanımının toplumsal refahı azaltan önemli maliyetler doğurduğu dile getirildi.
Borçlu ve alacaklı arasındaki uyuşmazlıkların, dava süreçleri, icra masrafları ve bilirkişi giderleri gibi doğrudan maliyetlerin yanı sıra; itibar kaybı, ticari faaliyetlerde aksama ve sosyal gerilimler gibi dolaylı maliyetler de ürettiği belirtilerek, bu tür uyuşmazlıkların hızlı ve adil biçimde çözümlenmesinin kamu kaynaklarının daha verimli alanlara yönlendirilmesine katkı sağlayacağı ifade edildi.
Sunumda ayrıca, Anadolu’nun kadim helalleşme kültürünün finansal bir göstergeye dönüştürülmesi önerisi detaylandırılarak, oluşturulacak Helalleşme (Uzlaştırma) Endeksi’nin tarafların parasal değerlerin zaman içindeki reel değişimini daha hakkaniyetli biçimde değerlendirebilmesine imkân tanıyacağı belirtildi.
Endeksin sadece enflasyona değil, çok yönlü bir portföye dayanması gerekiyor…
Endeksin yalnızca enflasyon göstergesine değil; altın fiyatları, reel efektif döviz kuru, deflatör, TÜFE, asgari ücret, konut fiyat endeksi ve Brent Petrol fiyatı gibi çok boyutlu göstergelerden oluşan bir portföye dayanması gerektiği ifade edildi. Bu yaklaşımın, gecikme bedellerinin yetersiz kaldığı durumlarda daha adil ve hakkaniyete dayalı bir alternatif sunduğu vurgulandı.
Anadolu’nun kadim “helalleşme” kültüründen uzlaştırmaya…
Anadolu’nun kadim “helalleşme” kültürünün bir finansal göstergeye dönüştürülmesi önerisi kapsamında, literatüre kazandırılması hedeflenen “Reconciliation Index (Helalleşme (Uzlaştırma) Endeksi)” kavramı detaylandırıldı. Bu çerçevede, kadim kültür ve medeniyetimizde helalleşme kültürü olarak ifade edilen uzlaşı temelli yaklaşımın, günümüz literatüründe Helalleşme (Uzlaştırma) Endeksi biçiminde kavramsallaştırılabileceği vurgulandı. Böyle bir endeksin oluşturulmasının, tarafların uyuşmazlığa konu parasal değerlerin zaman içindeki reel değişimini daha adil ve hakkaniyetli biçimde değerlendirebilmesine imkân tanıyacağı ifade edildi.
AYM kararı ve endeks…
Sunumda hukuki gelişmelere de atıfta bulunularak, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) 8 Temmuz 2025 tarihli kararına dikkat çekildi ve önerilen endeks yaklaşımının mevcut yasal ihtiyaçla örtüştüğü ifade edildi. Bu kapsamda, Anayasa Mahkemesi’nin yüksek enflasyonun alacakların reel değerini aşındırdığını tespit ettiği ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin alacakların reel değerini koruyacak bir yasal düzenlemeyi altı ay içinde hayata geçirmesine hükmettiği hatırlatıldı. Uzlaştırma Endeksi yaklaşımının hem ekonomik gerçekliği yansıtan hem de toplumsal adalet algısını güçlendiren yenilikçi bir çözüm alternatifi olarak bu arayışlara önemli katkı sunabileceği vurgulandı.
Arabuluculuk ile Entegre Model
Önerilen modelin mevcut arabuluculuk sistemiyle entegre edilmesinin verimliliği artıracağı ifade edilerek, arabuluculuk sürecinin helalleşme kültürünün kurumsallaşmış bir biçimi olduğu vurgulandı. Bu çerçevede geliştirilecek Uzlaştırma Endeksi’nin, arabuluculuk sürecine teknik ve nesnel bir altyapı sunacağı belirtildi. Söz konusu şeffaf mekanizmanın, adalet algısını güçlendireceği; şiddet, aile içi huzursuzluklar ve toplumsal güven kaybı gibi sosyal risklerin azaltılmasına katkı sağlayacağı ifade edildi.
Uzlaştırma (Helalleşme) Endeksi, arabuluculuk sürecine teknik ve nesnel bir altyapı sunacak
Kadim kültür ve medeniyetimizde “helalleşme kültürü” olarak ifade edilen uzlaşı temelli yaklaşımın, günümüz literatüründe hem Helalleşme (Uzlaştırma Endeksi) hem de modern arabuluculuk pratikleriyle ortak bir zeminde buluştuğu vurgulanarak değerlendirmeler şu ifadelerle tamamlandı:
“Arabuluculuk, tarafların karşılıklı rıza ve iyi niyet çerçevesinde çözüme ulaşmasını hedefleyen bir süreç olarak, helalleşme kültürünün kurumsallaşmış ve hukuki çerçeveye oturtulmuş biçimi niteliğinde değerlendirilebilir. Bu bağlamda geliştirilecek bir Helalleşme (Uzlaştırma) Endeksi, arabuluculuk sürecine teknik ve nesnel bir altyapı sunarak, uyuşmazlığa konu parasal değerlerin zaman içindeki reel değişiminin daha şeffaf ve adil biçimde değerlendirilmesine imkân sağlayabilir. Böylece hem geleneksel helalleşme anlayışı hem de modern arabuluculuk uygulamaları, ölçülebilir ve karşılaştırılabilir bir çerçevede bütünleştirilmiş olacaktır. Nitekim arabuluculuk kurumu, finansal uyuşmazlıkların çözümünde hem ekonomik hem de toplumsal açıdan israfı azaltan, verimliliği ise artıran önemli bir mekanizma olarak öne çıkmaktadır. Uzlaştırma Endeksi yaklaşımı hem ekonomik hem de toplumsal düzeyde uzlaşı kültürünün güçlendirilmesine hizmet ederken, verimlilik ilkesi ile geleneksel uzlaşı anlayışı arasında doğrudan bir köprü kurmaktadır. Son olarak, Uzlaştırma (Helalleşme) Endeksi’nin mevcut arabuluculuk sistemiyle entegre edilmesinin; adalet algısını güçlendireceği, toplumsal güveni artıracağı ve finansal uyuşmazlıklardan kaynaklanan ekonomik ve sosyal israfı azaltacağı değerlendirildi.
Söz konusu yaklaşımın pratiğe aktarılmış hâli ise https://www.helallesmeendeksi.com adresi üzerinden erişime açılarak, ilgililerin konuya ilişkin uygulamalı bilgi edinmesine imkân sunuyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
